Bulalım Fatıma Ana

Dr. Çağlar Deniz[1]

İlahiyat okuduğum yıllarda Kevser Suresinin hocalar tarafından anlamı bana çok tuhaf geliyordu. Buna göre Peygamber, soyu kesik olmakla suçlanırken Allah ona Cennette bir ırmak (Kevser) verdiği için üzülmemesi gerektiğini, asıl soyu kesik olanların onun soyunu diline dolayanlar olduğunu ve bu yüzden de Peygamber’in namaz kılıp kurban kesmesi gerekiyordu. Bu tercümede bir sorun vardı, bir kutsal metin birbirinden bu kadar uzak kavramları üç cümlede birleştirmemeliydi…

Alevi yazmaları üzerine çalışmaya başladığım yıllarda buradaki gerçek sorunu anladım. Kevser kavramı, Fatıma Ana’ya delalet ediyordu ve On İki İmamlar’ın bolluk-bereket ırmağıydı bu Kevser… “Rabbin için namaz kıl, kurban kes” diye tercüme edilen kısım ise aslında “Rabbin için salat eyle ve nahr et” şeklindeydi. Hayvan kesmek fiili “z-b-h”, kurbanlık ise “hedy” ve “dahiyye” idi. N-h-r fiili ise sadece “deve kesmek” için kullanılan bir fiil olduğu gibi, Araplar bu fiili “nehara’l-umûr ‘ilmen” deyiminde olduğu gibi “yaptığı şeyi bilim temelinde yapmak/ işleri iyi yapmak” anlamında da kullanılıyorlardı. Salât ise, Sünnî ve Şiîlerin iddiasının aksine “günde beş vakit namaz kılmak” değil, “Dua etmek ve Yaratıcıyı anmak ve ibadet etmek için yapılan toplu ayin” manasına geliyordu. Bunu da Şam’da kaldığım yıllarda Hıristiyan ev sahibimizin, kiliseden geldiği Pazar günü “salâttan geliyorum” dediği gün anlamıştım. Sonra Kur’an’da (Ahzab Sûresi- 56. Ayet), “Allah’ın ve meleklerin Peygamber’e salat eylediğini, müminlerin de Peygamber’e salat eylemeye teşvik edildiği” ayeti okuyunca bu husus zihnimde berraklaştı. Kendimi neden meydan evlerinde katıldığım cemlerde, camide kıldığım namazdan çok daha daha yoğun bir şekilde Allah’a yakın hissettiğimi anladım. Çünkü her Peygamber zaten toplumu tarafından uygulanan salat’ı tadil ederek devam ettirmişti ve benim atalarımın yüzlerce yıldır uyguladığı salatın tadil edilmiş hali cem idi…

Okumalarım esnasında beni en çok şaşırtan hususlardan biri de, Allah’ın ve meleklerinin salat ettiği Peygamber’in cenazesinin üç gün ortada kalmasıydı. Ehlibeyt sahip çıkarak teçhiz ve tedfin işini halletmişlerdi. Bu arada Veda hutbesinde Peygamber’i dinleyen on binlerce sahabi, Peygamber’in ardından kimin yönetici olacağını tartışıyorlardı Benî Sâide’nin sakîfesinde… Oysa Gadîr Hum’da hepsi de ikrar vermişlerdi Ali’nin Peygamber’in vasîsi ve velisi olduğuna…

Peygamber henüz hayattayken Ayşe-Hafsa ittifakı şeklinde vücut bulan Ebubekir-Ömer ittifakı, Ümeyyeoğullarını (Osman-Muaviye vs.) da yanına alarak hilafeti ele geçirmişlerdi. Hazret-i Fatıma ise bu duruma direnerek, bu oldu-bittiye en güçlü şekilde itiraz etmişti ve kocası ile beraber reddetmişlerdi Halife kabul edilen Ebubekir’e biat etmeyi…

Halife Ebubekir, yıllar yılı ikinin ikincisi (Müslim, Fedailü’s-Sahabe:1) olmanın biriktirdiği duygularla, birinci olduğunda bunu dışa vurmanın bir yolu olarak gücünü herkese göstermek istiyordu. Fatıma Ana gelip babasından miras kalan Fedek arazisini istediğinde, aradığı fırsatı bulmuştu. Ebubekir sanki konuyu bilmiyormuş gibi şahit istedi, Peygamber’in kızından O da iki şahit getirdi ama getirdiği şahitlerden biri, babasının dadısı ve sütannesi olan Ümmü Eymen’di ve bu yönden Fatıma Ana’nın ninesi mesabesindeydi.

Diğer şahit ise bir rivayete göre İmam Ali, diğer rivayete göre Peygamber’in azadlısı Rebah (el‐Belazuri, Fütuhuʹl‐Büldan,s. 34. 52 El‐Abbasi, Umdetuʹl Ahbar fi Medinetiʹl Muhtar, s. 336) idi. Fatıma Ana belli ki, kadının şahitliğini erkeğinkine denk görüyordu ama Ebubekir bunu kabul etmedi. Olaylar bazı rivayetlere göre Fatıma Ana’nın hamile olduğu çocuğu İmam Muhsin’in şehadetine ve kendisinin de mazlumen şehit edilmesine kadar gitti…

Alevilerin belleğinde ise Fatıma Ana veya Ana Fatıma adeta bir gibi kaldı. Dört dardan birine verildi Ana Fatıma’nın adı, üç gün tutulan Masum-u Pak orucundan sonra ve Muharrem öncesi tutulan bir günlük oruca Ana Fatma orucu dendi. Cemdeki postun “Ana Fatıma’nın eteği, İmam Hüseyin’in postu” olması dilendi, çünkü “Yol Fatıma’nın, post İmam Hüseyin’in” idi. Mahşer günü, Ana Fatıma’nın rahlesinde görülecekti hesaplar, arşı-kürsüyü sallayarak Ehlibeyti ve onun yasını tutanları dileyecekti Fatıma Ana. Yurt (ziyaret) yerlerinde yanan ateş, Ana Fatıma’nın tüten ocağıydı; gelinlerin belindeki kemer, Ana Fatıma’nın kemeri; Musevilikte ve Hıristiyanlıkta Meryem’in eli olarak bilinen hayır ve bereket tılsımı, Fatma Ana eli olarak anılmaya başlandı Müslümanların dilinde… Fatıma Ana, Zehrâ (Parıl parıl parıldayan), Betûl (İffetli),

Hazret-i Muhammed’i öven na’tlar ve On İki İmamların üstünlüklerini dile getiren Düvaz(deh) İmam’lara karşın Fatıma Ana’nın methedildiği deyişlere daha az rastlamaktayız. Bunlardan bir tanesini orjinali yazma eser danışmanlığını yaptığım “Tunceli Belediyesi Vecihi Timuroğlu Küyüphanesi ve Müzesi Mesut Özcan Koleksiyonu”nda bulunan bir cönkte denk gelmiş olmanın bahtiyarlığı içindeyim. Bu deyiş, cemlerde okunacak şekilde yazılmış olmasına rağmen yazılı olduğu cönkte bulduğumuz ana değin unutulmuştu. Deyiş şu şekildedir:

Yeşil hullesin eğninde

Dergah-ı a’lâ önünde

Âmin söyler dilinde

Bulalım Fatıma Ana’yı

Yeşil sancağı nurdandır

Yarın ol mahşerde sultandır

Okuduğumuz Kurandır

Bulalım Fatıma Ana’yı

Bedir aya benzer yüzü

Anun zikrullah sözü

Sıratdan geçirir bizi

Bulalım Fatıma Ana’yı

Hazret-i Ali’nin yoldaşı

Şah İbrahim’in karındaşı

Eğer erkek, eğer dişi

Bulalım Fatıma Ana’yı

Hasan, Hüseyin yanında

Hullelerden dutar elinde

Ol Arasat meydanında

Bulalım Fatıma Ana’yı

Nurdan tesbih çeker eli

Firdevs bağının bülbülü

Kur’ân-ı Azim okur dili

Bulalım Fatıma Ana’yı

Ol Hazret’in kendi kızı

Hüdâ’ya geçiyor nazı

Atasına götürür bizi

Bulalım Fatıma Ana’yı

Emînî (Ümmetî?) yolunda döner

Müminlere Kevser sunar

Asiler Tamu’da yanar

Bulalım Fatıma Ana’yı

Hüccetin(i) eline alan

Hatunlar(a) şefaat kılan

Müminler(e) yoldaş olan

Bulalım Fatıma Ana’yı